Refugee caah le ramthumnak kalnak caah interview tikah theih ding

Refugee Sinak le Ramthumnak kalnak By Cung Lian Bik   Ni hin kan ram cu Kawl-ralkap uknak chia tangah kan phanh tikah, Laimi kan dir hmun in Refugee sikhawhnak (Refugee status) cu Ramtha (third countries) lei kal khawhnak ding caah Pathian nih lam a kan serpiak mi ngeihchun mi lamkhat te bantuk in mitampi nih ruah a si caah, Refugee sikhawhnak ding caah le Ramthumnak kal khawhnak ding hna caah interview tuah khawhnak caantha nei ve ko na in, a sung mi um pah lengmang a si caah, kan theih a hau mi le kan iralrin thiam ding mi tawmpal te siherhnak he ka van tial. Refugee sinak Refugees le asylum ti mi hna hi Ram pakhat le pakhat an pawm ning a lau lo mi zong a um ko na in, a dantlangpi in(UNHCR pawm ning) Refugees ti mi hna cu a mah a ram chungah a nunnak him lo in, himnak ding caah miram dangah a zam mi hna khi an si. A si na in, misual lai nawng le fir ti bantuk ruangah nunnak a him lo mi hna kha telh chih an si lo. Miphun dan siruangah maw, a si lo le biaknak idan ruangah maw, politic lei ah ruahnak le hmuhning idan ruangah maw, a si lo le a-phuaih-a-sii (organization) pakhatkhat ah itel ruang hna ah ramchungah nunnak him lo in ramdang lei a tli mi hna lawng kha Refugees ti mi cu an si. Hi a si tikah kan nih Laimi kan caah cun Politic lei le a-phuah-a-sii pipi a si mi hna ah riantuan le va tel len hau lo in, mitlawm te a si mi Chinmi kan sinak le krihfa kan sinak, hi pahnih ruang teah hin phungphai a ngei lo mi, Kawlram pumpi uktu Buddhist Kawlralkap hna nih kan cungah an kan zawmhteih, an kan serset ning te hna hi tha te in kan langhter khawh a si ah cun Refugee sawk tikah pek lo awk hrimhrim a tha lo mi a si. Tahchunhnak: 1) phaisa nei nawn hna in UN case ah na tuah a si ah cun, a ruang lo ah na phaisa duh ah ralkap nih phaisa an ka chuah i, CNF he pehtleihnak na ngei an ka ti caah tleih ding sinak in na tuah zongah, cu cu kan miphun le kan krihfa sinak ah hi ti hin an kan thleidan i an kan tuahhram mi a si ti in kan chim khawh. 2)Cun, porter phurh le force labour rian hna tuan ter in, an kan chuih an kan tuk pah ti le rawl zong an kan pee lo kan mah caah riantuannak caan zong kei ngeih lo. Ni khat te dam lo ruangah maw ka tuah/ ka tuan khawh  lo caah tleihding le thawng thlak ding ka si caah ka zam nan ti zongah, hi hna zong hi miphun fate Chinmi kan caah le kan biaknak cungah zei an kan rel lo caah kan cungah zangfahnak an ngei lo ning lei in chim khawh a si thiamthiam. 3) Ralkap nih kan ar an fir i, zia nan fir ka ti hna le an ka velh, fir nan kan puh, ralkap cozah thangchiat tu na si, ti in tlei le khih an ka tim na ti zongah, kan miphun sinak le kan biaknakah krihfa kan si caah an kan nehsawh/ an kan tuah hramhram, hi ti hin a si lo ning in sual an kan kawl ning le an kan serset ning ti in Chinmiphun kan sinak le Krihfa kan sinak ah tlak ter khawh peng a si. Case kan tuah tikah hmual a ngei deuh lai ti in kan ruah tikah politic le party hna ah itel in har deuh in kan tuah i kan buai than ton lengmang. interview ah tha te in kan chim khawh than lo tikah, an kan reject lengmangnak hna hi a si. Zei dang thil lei in a si zongah nan case main point cu hi minority ethnic (Chin miphun) kan si caah le krihfa kan si caah an kan hrem/nek ti in chim khawh peng a si. Hi chungah um zia neih te in kan case kha kan luh/tlak ter pengkhawh a si ah cun reject thiam ding a si lo. Ramthumnak lei Luhnak (Resettlement) Hi ramthumnak lei luhnak ding zongah hin Refugee status hmuhkhawhnak ding ca i a herh mi sinak hna lak ah khin pakhatkhat chungah a tel mi si hrimhrim a hau mi a si. (1.miphun, 2.biaknak, 3.mibu-bukhatkhat chung um sinak, 4 politic ah ruahnak idan ruang hna ah, hi pa 4 chungah pakhatkhat ruangah mah ram chungah a him lo mi, himnak caah miram dang zam mi hna khi refugee cu an si). Cu hnu ah a herh than mi cu, mah chuahkehnak ram ah a kir than kho ti lo ding mi, a kir than a si ah cun tleih le thah ding a si mi a si lai. Cun, a tu a ram hnihnak a um nak ah ram nih a ram ah umnak nawl a pek lo mi a si lai. Hi pin ah hin ramkhat le ramkhat policies an i lawh lonak a um than rih. Ngandamnak kongah le hriamnam-tlai mi hna kong ah. Ramthumnak lei kal cu permanent residence sinak in an mah ram mi sinak (citizen) tiang pek te ding in tinh piak mi a si caah strict deuh ngai in interview tuah a si. Cu caah cun, timtuahnak tha te in interview nan luh hlan in ngeih a hau. 1)      Refugee nasinak proof tuah than a hau. (A cunglei tahchunhnak ah langhter bang khin) 2)      Mah ram ah kir than kho ding si lo nak proof tuah a hau. ( Tck: Tleiding in kawl mi rak sinak, Tleihnak in a rak zam mi sinak, National ID hna neih ti lo caah zei tik poh ah tleih khawh sinak, ram chungah family's name list records a tu le tu check a si ning, milut michuak Laitlang khuate kan si caah theih a fawi ning, luatkhawh a si lo ning ithuhkhawh a si lo ning chimthiam a hau. Cun, laimi caah biaceihnak zung umzia a ngeih lo ning, an mah Kawl ca lawngah Ta-za-zung cu um zia nei a sinak hna chim thiam a hau.) 3)      A tu ramhnihnak ah kan um khawh lonak proof tuah than a hau rih.    ( Tck: Cozah nih umnak nawl/khuasak khawhnak nawl permit pek lonak, riantuan khawhnak nawl ngei lonak, tleih khih khawh peng sinak, athlithup in rian hmuh a har ning, rian neih lo tikah icawmnak ah a har ning, tleih le khih le khuasaknak tuak tikah thinlung chungah thinphang le ngeihchia lung rawk in sinak hna kha tha te in chimthiam a hau.) 4)      Cun chuahkum nithla hei ti pawl zong a kalhkeh sual lai maw ti kha tha te in i ralrin thiam ngaingai an hau. Cun, suimilam pakhat chungte lawng interview tuah in, tha te in tuahkhawh ah cun ram thumnak (ramtha) lei phaisa piakhat hmanh dih lo in kalkhawh ding a si ko caah, kan case cu zingka kan thawh hlan kan hmawcarang in kan si lio zongah an kan hal ah cun chim khawh ding in tha te in timhtuahnak neih ah a tha. --- Source: Zophei Group Mail on 11 NOV 2009 by zcunglianbik@yahoo.ca ------------------------------ "Serve with gladness"