Harnak caan i na der ahcun na der taktak a si

HARNAK CAAN I NA DER A SI AH CUN NA DER TAKTAK A SI (PHUNGTHLUKBIA 24:10)   Biahmaithi: US kan phanh ka ah "Nannih cu mitampi chungin thimmi mitlawmte nan si" tiah kan nu Van Lian nu  nih a rak kan ti tawn. Kawlram harsatnak hmun in vancung khua bantuk ah ruahmi ram hna kan phanh hi cu Pathian thluachuah a si hrimhrim ko. Asinain vawleicung a si rih caah khoika ram i kan um hmanh ah harnak cu a tong ding hrimhrim kan si. Harnak tiin tlang ka taar tikah zeiharnak theng ti sawhmi ka ngei lo. Lungretheihnak, ngeihchiatnak, zawtfahnak, thihlohnak, sifahnak, ningzah hmualphonak, le intuarnak phunphun kong a si ko. Cu harnak hna cu kan ton tikah Khrihfami nih zeitindah kan tei lai ti hi ruahti ka duhmi asi.   A ngaingai ti ah cun harnak cu mizei paoh nih kan in tawn ko. Asinain cu harnak chungin a kan chuahtu, a kan khamhtu cu Bawipa a si. Cathiang nih hi tihin a ti: - Mitha nih harnak tampi a in tawn, sihmanhsehlaw harnak a inmi chung khan Bawipa nih a khamh (Salm 34 :19) - Zumtu hna kha thazang an pek hna i nan zumhnak ah khan fek tein hmun ko u, tiah an forh hna. "Pathian Pennak chung luh awkah hin harnak tampi kan ton a hau," tiah an cawnpiak hna.(Lamkaltu 14 :22)   Cu harnak teinak ah a   thabik cu:   01. Harnak a chuah hlan i hrial hi a si. "Mifim nih cun harnak a rat kha a hmuh tikah hrial khawh aa zuam. Sihmanhsehlaw mihrut nih cun a pahchih thluahmah ko i a hnuah aa ngaihchih (Phungthlukbia 27:12)" tiah kan Baibal ah kan hmuh. Phungthlukbia nih hin zeiruangah dah harnak hi hrial khawh a si a tiah a kan cawnpiak nak cu harnak hi sualnak/thatlonak  ruangah a chuak ti in a hmuh caah a si. Phungthlukbia chungah harnak cu a tanglei ruangah hin a tlung tiah kan hmuh. A tang hi rel hmanh cu sih. - Chimhhrinnak bia zei ah a rel lomi nih amah cungah harnak a tlunter (13 :13) - A hak a kaumi nih a innchungkhar cungah harnak a tlunter (15 :27) - Minung cu a ingchiatnak nih khan dantatnak a in ter tawn. Harnak chungin voikhat na     chuah zong ah na tuah than a hau thiam thiam ko lai (19 :19) - Dinlonak thlaici kha na tuh ah cun harnak kha na zun lai (22 :8) - A zeimaw caan ah cun, kan ziaza i thlen awkah harnak ton kha a herh tawn (20 :30) - Thatlo tuahnak khua a khang lengmangtu cu a min ah Harnak Sertu ti a si lai ( 24:8) - A kaa le a lei aa veng khomi cu harnak chungin aa veng khomi a si (21 :23)   Nihin ah a hlei in chim ka duhmi cu mino hna caah a si. Hmailei na caah harnak a tlun tertu a si lai ti na hngalhmi thil cu a tu tein na hrial cia ah cun teinak na hmuh lai. Mino hi kan thinlung hrimhrim ah zeithil paoh zeidah a lawh hnga tiah va hlat le va hngalh kan duh.. Voikhat cu pakhat pa te lam a leeng an ti. Lampi ah cun ekcaar te aa lamh deng an ti. A hei lonh ah khin a mitsir in a hei hmuh i, ziah a tu kha ekcaar a si lo maw kaa lamh deng tung tiah a ti i, ekcaar a si tak le sitaklo hngalhnak ah tiah a kir hnawh i a kutdong te in ek caar te cu a vun tawh i a hnimh ti si. A kut cu a thu tuk i "Ek bak a si ka lamh lo cu ka van a tha tuk," a ti  an ti (Mi capo chimmi asi). Lamkam ah ek te kan hmuh ah cun ek a si taktak maw si taktak lo tiah kutdong in tawh a rak hau mi a si lo. Cubantuk in Sualnak/thatlonak tampi cu voikhat tuah sual ah cun zeitik hmanhah i ngaihchih awk tha tilo in nunchung a nguhmi a um tawn. Cu ko cu nungak tlangvaal  lio caanah i ralrin a herhmi a si.   Abram Lincoln nih "Mipi nih   an in zumhnak kha na thlau ah cun zeitikhmanh ah an sin in upatnak le bochannak na hmu than kho ti lai lo" tiah a rak ti. Cubantuk in bia zong kan chim sual cangmi cu phalh than a har ngai ngai. Thatlonak zong a chuah hlan i hrial cia khawh cu a tha bik a si.   02. Harnak kan ton tikah Khirhfami i kan hriamnam thabik cu thlacamnak a si. Cathiang nih hi ti hin a kan fial.   -Harnak nan ton tikah lungsau thinfual in um u law thlacam zungzal u (Rom 12 :12) -Nan lakah harnak a tongmi nan um ahcun, thlacam hna seh (James 5 :13) - Pathian cu kan i dornak le kan thazang a si, harnnak caan ah a kan bawm zungzaltu a si (Salm 46 :1) - Harnak a phak tikah ka au u, kan khamh hna lai i nan ka thangthat lai (Ps. 50 :15) - Ka mi hna, Pathian cu i bochan zungzal u! Amah cu kan himnak a si caah nan harnak vialte kha chim dih u (Psalm 62 :8)   Harnak a phak tikah ka au u a kan ti tu Pathian kan ngeih hi zeitluk vantha dah kan si. Voitampi cu harnak kan ton caan ah a ho au hawk hngallo in kan van a sang tawn lo mei? Cu caah harnak kan ton tih ah a herhbik cu kan Pathian i ruaih hi a si. Asinain voitampi cu thla kan cam tikah khawngtawn thlacam kan hmang. Ka thlacammi hi Pathian nih a hna ka tlakpi hrimhrim seh ti kan duh. A sinain kan hal ningin kan hmuh lo tikah kan lung a dong than. Sayakyi Cuai Sang nih "Thlacamnak hi zum hlah u, zumhnak tu in thlacam u" Suhttawngchin ku ma zung neh, zungcichin neh suhttawng ba a rak ti. Thla kan cam ningin a phi kan hmuh lo tikah "Ziah thla ka cam ko tung" kan ti tawn. A si lo. Bawipa nih kan harnak le kan thlacamnak atheih i kan thlacammi nakin kan caah a thabik in bia a khiah, a kan leh ti hi kan zumh khawh taktak ding tu a rak herh.   03. Harnak na ton tikah na u nau chim hrimhrim hna. "U le nau cu harnak i hrawm awkah hrin kan si (Phung. 17 :17). Harnak na ton tikah nangmah lawng i tuarpi hlah. Na unau na chungkhar, u le nau bantuk in na dawtmi na hawikom kha chim hna. Khrihfabu zong hi zumhnak thawngin chuakkhat u nau kan si. Khrihfabu i kan umnak a ruangbik pakhat zong cu kan thilrit i chawn awk le kan lawmnak i hrawm tti awkah a si. Khrihfa hlabu 21, caang 3 nak ah cun:"Ngaihchiatnak kan i hrawm. Thilrit zong kan i hrawm. Khi bantuk Bawipa phung kan zulh. Thluachuahnak kan hmuh cio" tiah kan sak tawn.     04. Jesuh sinah ruahnak kan hal lai. Bawi Jesuh bantuk in harnak kan phisin a herh ve. Bawi Jesuh nih "Ka nawl hi i cawn ve u" (Matthai 11 :29) tiah a ti. Hi vawlei cung a um lio ah harnak tampi a ton  Cu harnak cu zeitin dah a tei hna ti le zeitin dah a ruah ti hi harnak teinak caah a biapi hringhran. Zeithil kan ton i biakhiahnak kan ngeih hlan ah "Hi thil hi Jesuh nih zeitindah a ruah ve hnga?" ti in ruah hmasa i Jesuh nih cu tin a ti hnga tiah zumhmi ning in biakhiahnak tuah ah cun kan lam a tluang bik ko hnga.   Bawi Jesuh nih harnak a ton tikah: - Lungdai tein a ton. A lau lo, a thin a phang lo. - Ralring tein le fim tein a tuah - A tonmi harnak kha a kaltaak lo - A fawinak (short cut) in a phisin ballo. Lamhartu aa thim - Mi zohlo in problem tukha a zoh/hliah i a phisin - Zeitik hmanh ah a sung a khan(surrender) ballo. - A nemnak in a phisin (non-violence) - Thla a cam hmasa   Bawi Jesuh cu Phungbia cawnpiaktu le Farasi hna nih hnahnawhnak an pek tawn. Pa he a  sual lio ah an tlaihmi nu, ngunkhuai peknak kong, tibantuk an hun chuahpi tikah Jesuh nih lungdai tein, ralring tein, nem tein, a tei tawn hna. Moses phungbia in foih an timh nain a nih nih a hmuhmi cu misual nu i a sualnak in chuah dingtu kha a si. Caesar ngunkhuai in foih an timh nain a nih nih cun nan nunnak dihlak hi Pathian ta a si ti tu kha a chimh hna.    Jesuh cu an tlaih lai zan ah thinlungfak ngai in thla a cam. A ton dingmi harnak hi zeitin dah ka tei lai ti a ruat. A duh ah cun Rom ralkap le Tlangbawi ngan ralkap hna zong a tei khawh ko hna. Tlangbawi pawl caah cun Jesuh hi an problem a rak si. Amah hloh an duh. Jesuh ca tu ah cun tlangbawi pawl, Farasi pawl, le ralkap pawl hna kha a problem a rak si lo. A nih i a problem cu vawleimi kan sualnak tu kha a rak si. An nih nih cun an tlaih i an thah, kan tei cang an ti. Jesuh tu nih cun sualnak kha vailam cungah a khenhchih i sualnak nih a chuahpimi sual thawnnak cu vailam cungah a tei. Bawi Jesuh nih hin zeitik hmanh ah surrender a tuah ballo. Teinak a hmuh khawhnak hnga a herh ah cun a nunnak  tiang a rak thap tu kha a si. Nifatin kan nunnak zong ah hin zei hi dah kan harnak kan buaipimi (problem) hi a si ti hi hliah a hau. Hi vawlei kan nun chungah kan ton mi harnak chungah sungh i thih ding hi Jesuh nih a kan duhpiak ballo.   Paul zong nih kan nih cu teitu hna nak in teitu kan si (Rom 8 :37) a ti. Johan 16 :33 chungah Jesuh nih a zultu hna cu: "Nannih nih keimah he nan i pehnak thawngin lungdaihnak nan hmuh nakhnga, hihi kan chimh hna. Vawlei nih hin harnak an pek hna lai, sihmanhsehlaw tih hlah u. Vawlei cu ka tei cang," tiah a ti hna.   U le nau hna, a donghnak ah chim ka duhmi cu kan biatlangtar hi a si. Harnak na ton caan ah nangmah le nangmah i dap law i chek hmanh. Harnak caan i na der ah cun na der taktak a si lai. Cu ti a si caah Bawipa sinah cun thazaang thar la u silaw Harnak teitu si cio hna u sih! Can a ka thia tu lai rel tu bu U pa nang cun ah lung lawm nak tam pi ka nei. thla khat chun ah bawi pa nih lam a kan hroi i tluang te in can A ka hmanh khawt ter fong caah bawi pa min ka than that .Hmai lei ah kan i tawng than te hna lai mang tha nei u... ================= Life is like a book, everyday is new pages