Chin, Lai, Zo Miphun kong

Chin, Lai, Zo Miphun Kong by Pu Lian Uk   From: Lian Uk <lian1@verizon.net> Subject: RE: [zophei] Chin,Lai ,Zo Miphun kong To: zophei@yahoogroups.com Date: Tuesday, December 8, 2009, 3:58 AM   Kawi Sang,   Hi ca na ttial mi hi thil a dik ning vun ttial nak ding a kong na vunchuah pi I a tha ngai. Hibantuk in theih fian lo mi kong ah a dik ning kawl hi a ttha tuk mi ruahnak asi.   Mah na tialmi Chart hi a palh cikcek mi ruahnak a si. Laimi/Chin mi vialte a khuaitu ral Chart a si. Hi chart hi aho Laimi hmanh nih a dik tiah pawm mi a si lo. Debate tuah lo mi Chinmi hrawh nak asi ti a thei lo mi minung nih thil a dik ning theih huaha  lo in an ttial mi asi. Chin mi kong athei mi mizei hmanh nih  an pom lo mi asi. Hmangti hlah u.   Hi ning hi kan zulh ah cun Laimi Chin timi hi a um lo.  Chin ti cun zeitin dah hi vialte ASHO,Cho,Khumi, Mizo, Zomi ti hi  hi aa peh thiam ning kong tial lo in, ruahnak sawh   arbitration long in an peh mi asi.   Chin cun zeitin dah Asho,Cho,Khumi, Laimi, Mizo,Zomi ti cun aa peh ti hi aa peh ning prove nak a um lo mi asi.   "Chin History, culture & Identity" timi ca uk chung "Emergence of Chin Hills Regulation 1896: Its scope and importance in History" ti mi Page 261 chungta kha ttha te in rak zoh te u.   Khua min rammin hi amah le a holh zulh in min tampi in kawhnak um a hman khi ruah awk ttha ngai asi.   Tahchunhnak fawibik in kan lak mi ah cun: Falam cu Tlai sun holh in kawh nak asi, Za Hau lei nih Far-tthawk an ti i, Zaniat lei nih Balai an ti. Falam khua khat nih holhdang dang minsak zulh in min pathum a ngei.   A ram in kan lak ah cun  India ti cu Hindi holh in Bharat an ti. Urdu holh in Hindustan an ti. India nih minthum angei.   Germany cu an mah German holh in Deustchland an ti.  Cu caah min hnih an ngei.   Cu bantuk in Europe ram atu Laimi umnak ram Sweden, Norway, ti vial te khi atlawm bik min hnih longte an ngei. Pu Perhkalh nih Europeram min tampian ngeih mi cazin a ttialmikha nanhmuh awk ttha ngai asi.   Cu bantuk in Chin ticu Haka holh in Laimi kan ti I, Tedim holh in Zomi kan ti I, Mindat holh in Cho kan ti cu asi. Rangoon University  Chin student Union Annual Magazine 1953 in 1968-69 tiang an chuah mi a holh kip in Chin ti cu Mindat holh in Cho, Falam/Haka holh in Laimi, Tedim holh in Zomi ti cu an rak hmanzungzal mi asi. Va`cek tthan hmanh u.   Hi ti Zomi phundang Laimi phundang in a ttialmi hna hi Tedim holh athei lomi nih an ruah sual bia ah a dik loning pi in an ttial mi asi.,Tedim holh kan chim ah "Ei Zomi te kan I ti" , I kanmah lila kha Falam/ Haka holh ah kanvun itthial I kanchim tik ah  "Kan mah Laimi"  kan I ti tthan ve mi hi atu nifa kan hman mi asi. Tedim holh nan theih lo nan thiam lo ah cun a ruah awk nan thei lo kho men I asi.   Hi kong hi Tedim le Falam Haka apa hnih in a thiam mi vialte nan hal hna ah cun  Chin ti cu Tedim nih Zomi an ti I, Falam Haka nih Laimi an ti i, Mindat nih Cho ti an hman mi cu 1968-69 Uniniversity Chin Literature and Culture Sub Committee Annual Magazing chunghrim ah fiang tuk in hmuh khawh mi asi.   Cu ruanghrim ah hi na hman mi Chart cu a palh cik cek mi a thei lomi nih an ruahnak an ttial sawh sawh mi asi.   Hikonghi adik ning na theih duh ah cun "Chin History, culture & Identity"  timi ca uk chung "Emergence of Chin Hills Regulation 1896: iIts scope and importance in History" timi ca uk Page 261 chungta cu ttha te in rak zoh hrim te u.   "Falam le Hakha nih CHIN cu LAIMI tiah kan leh tikah Tidim le Mindat zong Laimi kan siter chih hna" na ti mi hi adik mi asi. Kan si ter chih hrim hna. Zeicah tiah Falam Haka holh in Chin timi cu Laimi asi ruang te ah cun asi.   Kawl nih cun Bama an I ti na in pei Laimi holh in Kawl ti inkan auh ca hna ah Lai holh kan chimtik ah Bama tiah auh lo in Kawl tiah kan au hna cu ta. Na hmanghballo maw? na hman hrim ko lai nifa te Haka Falam Tedim  kanzapi in  Kawl cu Bama kan ti hna lo/ Kawl kanti hna.   Tedim nih Bongsa an ti mi cu bongsa ti hlah u Cawsa ti u ti in zeitin dah na ti khawh hna hnga,  an holh in bongsa an timi cu an mah holh asi caah ti hlah u kan ti kho hna lo. Cu bantuk in Kawl nih Thailand cu Yodaya anti hna. Thailand nih Yodaya kan ti hlah u an ti hna lo, zeicah tiah Kawlholh in Thailand ti an kawhnak min asi.   Cubantuk in Geramany an mah holh in Deustchland an i-ti mi cu Mirang holh in Germany an ti hna caah an mah holh ngeih kha Germany nih an ruah piak thiam hna. Atu hika kanca ttial hrimah cun pei English England ti cu an min asi ko na in Haka Lai holh in Mirang kan ti hna hi asi cu. Kanmahholh in English kha kan kawhnak hna min asi ve. Mirangnih Mirang kantihlah u anti lo, kanmah holh te in kankawh nak hna min asi ve caah.   Tuluk zong an mah holh in Chunkuo an ti ,Japan zong anmah holh in Nippon  an ti I,  Korea zong anmah holh cun  Hankok ti bantuk a si.Asina in  Mirangholh ah mindang an ngeih dih khi ruat hmanh.   Cu ticun khua min, ram min le mindangdang zong amah le holh zulh in  min tampi an ngei cio hna.Hibantukkonghiv uitamtukkan ttial cang, nanrellem lo caah asi lai.   Rose hlingngeipangpar cu Kawl nih phundang Mirangnih phundang in rose nih mintam pi holh kip ah angei dih,.   Cubantuk cun thil akal caah na hman mi chart hi Tedim holh a thei lo mi nih an ttialmi apalh cikcekmi asi va hmang ti hlah. Cun na ttialrih mi ah:   " i, Tidim le Mindat nih CHIN cu Zomi or Cho ti in an i leh ve tik ah Falam le Hakha zong hi Zomi or Cho an kan siter chih ve"; na timi hi  a dik mi asi ning a cung lei ah kan ttial dih cang.Ttha te in rak ruat hmanh.Na vunttial rih mi ah:   "nain nihin tiang kan kal ning ahcun cohlang mi a si rua lo" na timihi cohlan mi asi tuk cang. Tedim holh athiam lomi Mindat holh a thiam lo mi nih cun an thei lo rih kho men ko. Asina in a theimi nih adik anti dih lai; Cohlan mi asi tuk cang, lung aw ttawm awk a um lo.Na ttialrih mi ah:   "Zeicatiah, Zomi a timi  le Cho a timi zong laimi ti cu an duh bak lo bantuk in Zomi le Cho si cu Laimi aa timi nih kan duh ve lo"  na vun ti mi ah  acung ah kan ttial dih cang; Bama ti cu Laimi nih Kawl kan ti tik hna ah si she,  Thailand cu Kawl nih Yodaya an ti tik hna ah si she, Deutchland cu Mirang nih Germany an titik hnaah si she, an mah an duh duh lo kha asi lo I,  an mah le holh ning in an rak ngeih mi min asi kha universal in an pawm cio mi asi ti hi vialte tet-te kan langhter ah cun theih khawh lungtlian khawh awk ngai asi cang.   Cucaah hina hman mi chart a palh ning hi research dang tuahhau lo in hika kan ttialmi vulei cung thilkalning hrim nih hin hi chart cu hmantlak lo hnawmbawm chunghlawh ding men asi ning alang ter kko tuk cang I hi Chart hrim hi zeitik hmanh ah hman awk asi ti lo ti theih khawh nakngai asi. Damte in. Lnk.   ---------- From: zophei@yahoogroups. com [mailto:zophei@ yahoogroups. com] On Behalf Of Zasang Cinzah Sent: Monday, December 07, 2009 11:43 PM To: zophei@yahoogroups. com Subject: RE: [zophei] Chin,Lai ,Zo Miphun kong   Key Points:   1. "[Mirang nih ]Mizeimi phundah an si ti an vun hlat tikah…. kum 750AD  lio Kawlram ti in Anaw[z]rah tha siangpahrang nih a rak dirh khawh hlan kum 300 lio in  ttialmi lungca ah Chin ti in an ttialmi miphun nunphung le holh a hmang mi Chin miphun ram a si kha Mirang nih an rak hmuh khawh hna."   2. "Chin timi min chung ah aa tel dih mi an si tiah cu upadi chung ahcun mi rang nih an ttial." 3. "Chin timi cu Falam le Haka nih Laimi tiah an ileh I Tedim nih Khamtung mi ti le Zomi ti in an leh . Mindat lei nih Chio tiah an leh ve. " Falam le Hakha nih CHIN cu LAIMI tiah kan leh tikah Tidim le Mindat zong Laimi kan siter chih hna i, Tidim le Mindat nih CHIN cu Zomi or Cho tiin an i leh ve tikah Falam le Hakha zong hi Zomi or Cho an kan siter chih ve; nain nihin tiang kan kal ning ahcun cohlang mi a si rua lo; Zeicatiah, Zomi a timi  le Cho a timi zong laimi ti cu an duh bak lo bantuk in Zomi le Cho si cu Laimi aa timi nih kan duh ve lo.     Cucaah, Mirang nih Upadi ah an ttial bantuk in CHIN chung ah  aa telmi MIN {miphun] an si timi ruahnak; Human Right Watch Website ah an tarmi te hi CHIN Miphun kan sining te cu a si ko lai dah! Damte in Asang.     ------------------------------ "Serve with gladness"