SPEECHES OF AUNGSAN

Aung San nih a Chim mi Dohthlennak (Revolution)

Salai Muru Kaitial

Bia hramthawknak

Dohthlennak kan ti mi ah hin, aphun tam pi a um kho mi asi. Ram sining, hmunhma, biaknak le nunphung hna ruahchih in, dohthlennak hi phundang cio in a um cio ko lai. Green Revolution an rak ti mi cu cinthlaknak caah dohthlennak a rak si. Cinthlaknak lei ah, thlaici ttha, athar mi cinthlak ning tibantuk hna tharchuah i cinthlakning atthing dohthlen kha a asi. Hi zawng hi dohthlennak ti cu a si ve. Cun, kan Lai miphun nunning caah zu din thiam ding le zu khap ding tibantuk hna zawng khi dohthlennak pakhat a si ve ko. Ram le miphun zalennak caah uktu ttha lo nih ahram hram in uknak doh zong cu dohthlennak phun khat a si ve. Mah cu cu politik lei dohthlennak tiah chim a si. Politikal dohthlennak cu miphun pi pakhat a si ve mi nih, mah le mah i uk khawhnak caah uktu ttha lo kha asilole mi phundang uktu hna kha doh i a thar thlen khi a si.

Aung San nih a rak chim

Politik lei dohthlennak lei he pehtlai in ralbawi-uk Aung San nih a tang lei bang in a rak chim.“Revolution is direct participation of masses themselves to shape their own destiny fundamentally by all possible means historically inevitable and necessary, and inadmissible of all forms of dry schematization unrelated to given historical conditions, and of blend, negative, spontaneous, destructive character, and therefore creative in the highest degree. Its fundamental objective is the emancipation of all toilers; its basis mass participation, its guarantee of victory mass consciousness.(In other words, the degree to which the toiling mass is organized and thus conscious of its role and power.)”[1] tiah a rak chim.

Lai holh in cun,
“Dohthlennak timi cu mipi nih nunkhuasaknak caah an mah mipi bak nih khan, a si khawhnak ning cang paoh in rianttuan cio khi asi. Ram thil kalning hoih in hrial awk ttha lo mi le a herh hrim hrim tiah mipi nih an hmuh mi a si i, a hram hram lo in mitcaw bang in cawlcangh zawng khi a si lo. Hrawhralnak lawng tuah zawng khi a si lo. Mipi nih hna hnawhnak chuah pi lawng zawng khi a si lo.Akau ngai in tharchuahnak caah rianttuan le khuakhan khi asi.(dohthlennak nih)Ai tinh bik mi cu mipi vial te zalennak caah a si. Dohtlennak caah a hram cu mipi vial te an i tel ve mi khi a si. Mi pi hrim hrim nih khan, dohtlennak teinak a umkhawh nak ding ah khuakhan lairel i, mah le dirhmun le thil tikhawh nak ah lungrual te in, ithanghphawh khi a si.” a rak ti.

Stalin zawng nih “Revolution does not come of itself. It must be prepared for and won”a rak ti bal.

Mah mifim hna bia hi van fumtawm ah cun, dohthlennak ti mi cu mipi hrim hrim an i tel a hau i, mipi hnatlak nak a um hrim a hau mah ti cun ttha te in timhlamh nak ngeih in dohtlenak caah rianttuan khi a si. A hrang tuk in rian ttuan cawlh zawng khi a si thlu lem lo. Politik lei dohthlennak phun tampi a um mi lak ah, phun hnih hi a tlang pi in, atang lei bang in Aung San nih a rak chim mi cung ah chiarhchan in zoh khawh a si.

Dohthlennak phunhnih

Aung San nih cun hi ti hin a rak chim. Aalan khua ah March thla 28, 1947 ni ah a rak chim mi a si. “Dohthlennak ti cu zeikhi dah a si? Minung tampi nih cun thisen a luang mi lawng khi dohthlennak tiah an ruah, mah cu cu a dik lo mi a si. Thisen achuak mi dohthlennak le thisen a chuak lo mi dohthlennak tiah phun nih aum”[2]
1) Hriamnam raldonak thisen chuak mi dohtlennak
2) Hriamnam lo in raldonak a silole thisen a chuaklo mi dohthlennak(Non-violent revolution)

Hriamnam raldonak

Hriamnam raldonak cu kan theih dih bang in, meithal, nam te tbtk hriam i lak i raldo khi asi ko. Mah ka ah hin, pakhat te in thin han phet ah hriam i lak i mi va thah lawng khi a sawh duh mi a si lo. Mah zawng cu hriam in donak a si ve ko nain, a cung lei kan chim bang in, dohthlennak ti mi cu a ning le cang te khin a si ding asi. A ning le cang te kan ti tik ah, ralkap bu ser le cu ralkap bu cu hmual ngei mi raldohnak ngeih khawhnak ding in, thazang tthawn ternak, hriam le nam lawng hmanh si lo in, raldo ning cang le strategy pawl tiang khin ai tel dih mi an si hnga. Vawlei cung ah miphun tampi cu mah te in iuknak caah le, zauk phung caah hriam i tleih i ral thawh cio a si. Na belte in, mah ti hriam tleihnak lawng hin rian ttuan a si ah cun, teinak a chuah a har ngai hnga.

Vawlei cung miphun tamdeuh nih zalennak caah rian an ttuan tik ah, hriam tlai mi nih raldohnak thawng lawng in zalennak an hmuh ti mi hi mirang ral a dih hlan ah cun a rak um len. Mirang kolony chan a dih khawh in nihin tiang, hriam a tlai mi(tapung) nih ram ramkhat acozah an thlak i uknak an lak ti mi hi, theih a um tuk theng lo. East Timor Les ram hi 2006 ah zalennak a hmuh mi a si i, an mah hi raldohnak ruang ah zalennak an hmuh mi a si lo. Cun mah ti hriam atlai mi hna nih hin, mipi mitkem ding le retheihter in rrian an ttuan sual mi a tam tuk le bang ah cun, dohtlennak taktak a chuah pi kho lo hlei ah mipicaah thilrit men an si hnga. Hriamnaam tleihnak hi dohthlenak caah umlo awk a ttha bak lo mi cu a si. Dohthlennak ca lawng hmanh ah si lo in, ramkhat a si ve mi, miphunpi pakhat a si ve mi nih cun neih hrim hrim a hau mi asi. Heh tiah ral va doh theng lo hmanh ah a um hrim hrim a herh. Dohthlennak muisam a tlinter tu pakhat a si. Dohtlennak caah nunnak dih tiang in ral a do mi paoh paoh le rian a tuan mi paoh paoh cu martyr an si dih.

Hriamlo raldonak

Hriamnam lo raldonak kan ti mi ah hin, cafung raldonak or Media war, demonstrations timi mibu in duhnak langhternak tibantuk te hna hleiah politikal bu in rian ttuannak, cun a biapi ngai mi, vawlei cung nih theihpi le thazang pek mi rian ttuannak hna le a dang dang hna an si. Mi cheukhat nih chim tawn mi cu,”miphun na dawt tak tak ah cun, nunnak pek in rianttuan ding asi” ti hi asi. Mah hi hi a dik ngai mi a si. Nunnak pek bak in rian ttuan ding asi ko. Hi nunnak pek kan ti mi ah hin, hriamnam tleih lawng in kan ti ah cun, kan palh lai. Hriam ai tlai mi lawng hi ram dawtu ram caah rian ttuan tu le nunnak ai pe tu ti a si sual ah cun palh tak tak khi asi lai. Cun ram na dawt ah cun hriam tlai ti lawng hna kan i forh sual ah cun, cu zawng cu a tlamtling thlu hnga lo. Ziah tiah cun, hriam tleih lawng hi, dohthlennak rianttuannak a si lo caah a si. Chan thilsining te in dohthlenak hi a kal lengmang a hau ve.

A tu kanchan hi infomeishion(information) chan a si. Hi lio ah hin, media raldonak zawng hi heh tiah ttan a hau ngai ve mi a si. Media raldonak nih hin, psycho war timi thing lung raldonak fak piin a ttuan khawh. Cun, mipi chung ah miphun le ram dawtnak thinglung nationalism a len khawhnak ah hmual ngei tak tak in rian a ttuan kho. Cu hlei ah ramthil sining (politik) kawng, miphunpi pakhat kan dir hmun le sining i theihternak tibantuk hna caah hmual ngei em em in rian a ttuan kho mi asi. Mah hna hi dohtlenak caah a hram pi an si hna. Hriamnaam lo in ti tik ah cattial rumro ti zawng khi si loin, mah le thiamnak le dirhmun cio in, miphunpi zalennak caah le miphun pi caah tthathnem sentlai ding ah ithlennak ngeih ding ah cawlcanghnak(activity) rak ngeih cio zawng khi ai tel ve.

Hriamnaam lo in dohthlennak nih hin hriam tiang in dohnak tiang a chuah pi leng mang tawn ve. Vawlei cung tuanbia kan zoh than asi ah cun, France ram ah hin lothlo mi mipi tam pi nih a cozah uknak an duhlo caah hriamlo in dohthlenak anrak tuah len i a donghnak ah cun hriam ah a rak i chuah. Cun Rusia ram zawng ah hin Czar siang pahrang pawl an uk ning an rak duh lo caah hriam lo in dohthlenak fak tak in a rak um ve i adonghnak lei ah cun, an mah ralkap lila hmanh nih khan dohthlenak a rak tuah ve i, hriamnaam lo dohthlennak in, hriamnaam in dohthelnak tiang a rak chuak. Na belte in, England ram ah cun, Labour party nih Conservative pawl an rak dohhna i hriam naam lo te in an rak tei hna.

Bia donghnak

Ralbawiuk Aung San nih Kawl ram Mirang ral le Japan ral in zalennak hmuh ding ah rian a rak ttuannak cu nihin tiang mipi thinglung ah a caam. Bia a rak chim mi lak zawng ah hin dohthlennak kawng hi tam ngai a rak chim. A nih hi hriam he hriam lo he dohthlennak caah rian a rak ttuan mi a si caah, a kaap hnih ning in a hmuh ning hi zoh tik ah cu bantuk dohthlennak cu a tha deuh hlei, hmual a ngei deuh hlei tiah a chim mi a um lo. Mipi zawng nih tha zang pek lawng hmanh si lo in, mipi hrim dohthlennak ah an i tel khawh ding abia pi nak kawng Aung San nih a rak chim cu a si. Dohthlennak cu aphun phun in I tinhnak dang cio ngeih in a um kho mi a si ko. Nain, dohthlennak ti mi paoh paoh cu a kal ning ai lo pah dih ngawt. A tu chan hi Lai miphun pi vial te dohthlennak ah tan a herh lio caan a si.

Dohthlennak caah Aung Sang nih a rak chim bang in ‘asikhawhnak lam paoh in’(All possible means) a rak ti ning in rian ttuan cio a herh lio a si. Hriamnaam in thisen chuah raldonak theng lawng khi ram ca rianttuan a si lo tiah Aung San nih a rak chim i cu ve bantuk in, hriamnaam lo lawng rianttuan zawng cu a tlam a tling thlu hlei lo ti khi fian te in a rak langh ter. Cu tin a rak hmuh i a rak pawm mi cu thil dik a si i, hmual zawng a rak ngei. Mirang kut tang in Kawl ram zalennak a hmuh khawh khi, vawlei cung thil sining ai thlenak a um lio caan te ah, a dik mi dohthlenak thinlung put fek te in a rak i tleih khawh mi hi a baipi tak mi thil pakhat arak si.

[1] Speeches of Aung San (1945-1947) (Sarpay Beih Man; Yangon, 1971), p 312.
[2] Ibid, p 238.

Note: Laknak Source HIKA hin relkhawh a si.

***